DHibaatada somalida, iyo xalka looga bixi karo

Walaalahayga  Soomaaliyeedow

Markaan qalinka qaatay si aan wax u qoro, qalbigayga ayaa murug ku jira, faruhuna gariir ayay la qabaan. Ma aha kaliya in aan ka hadlo xaqiiqooyin siyaasadeed, ee waa qayladhaan qalbi Soomaaliyeed oo ka ooyaya waxa dalkiisa ka dhacaya. Soomaaliya maanta ma ahan dalkii aan filaynay, dalkii aan ku riyoonaynay, dalkii halgankii iyo dhiiggii loo huray. Waxaa noo haray magac, calan, iyo dad isku dilaya magacaas darteed.

---

Soomaaliya: Dagaallo Aan Dhammaan, Dad Aan Barwaaqo Arag

Inta aan noolahay, waxaan arkay burbur, barakac, iyo dhiig bax aan joogsan. Waxaan arkay ilmo yar oo ku dhimanaya rasaasta uusan garanayn cidda riday, hooyo ilmo ka dhiman oo maydka cunugeeda ku gubaysa bac, aabbe lagu hor dilay carruurtiisa hortooda. Maalin walba waxaa na soo gaaraya warar laga argagaxo – meel baa la qarxiyay, meel baa la weeraray, meel baa la kala qaxay.

Waxaa la inaga dhigay dad naftiisa kaliya ka fikira, qabiil difaacda, koox taageera, balse aan marnaba is weydiinaynin: Dalkeennii intee buu marayaa?

---

Kooxaha Hubeysan: Yaa Ka Danbeeya? Yaa Dhaawaca Soomaalinimada?

Al-Shabaab iyo kooxo kale waxay dhiigga shacabka ku daadinayaan magaca diin ama dowladnimo. Laakiin qofkii arka sida ay u beegsadaan suuqyada, masaajidda, isbitaallada, ma ogaan karaa in ay yihiin kuwo Ummadda u naxaya?

Haddana, waxaa ka sii daran, in dowlado shisheeye ay gacanta kula jiraan dhiiggan. Waxaa jira dalal si hoose u taageera kooxahan, si ay dantooda uga fushadaan gudaha Soomaaliya. Hal dal wuxuu taageeraa kooxda A, mid kalena kooxda B. Kuwo kale waxay la safan yihiin maamul-goboleedyo si ay u curyaan-geliyaan dowladda dhexe. Waxay noo fiirinayaan sida jeeg aan cidna lahayn – kala jiid iyo kala jab.

Dowladda Soomaaliyeed iyo Dhibaatada La Kulanto

Dowladda dhexe ee Soomaaliyeed – inkasta oo ay liidato – haddana waa calaamaddii dowladnimo ee noo hadhay. Mararka qaar waxay ku adkaataa in ay wax ka qabato dalka oo dhan, sababtuna waa in awooddeeda lagu wiiqayo gudaha iyo dibaddaba.

Turkiga iyo Qadar waxay muujiyeen taageero muuqata, balse Imaraadka iyo dalal kale waxay la safteen dhinacyo kale oo mucaarad ah. Taasi waxay sababeen in Soomaaliya noqoto meel ay ku dagaalamaan danaha shisheeye, halkii ay ahaan lahayd dal xor ah oo isku tashaday.

Maxaynu U Diidannahay Nabadda? Yaa Noo Diiday Horumarka?

Walaalayaal, su’aal muhiim ah ayaa is weydiin mudan: Maxaynu ku qabsan la’nahay dalkayaga? Yaa naga diiday horumar?

Jawaabtu waa: Qabiil jaceyl xad dhaaf ah, kursi lagu dhimanayo, koox la garab istaago iyadoo aan la eegin dambiga ay galaan, iyo indho la’aan lagu daawanayo qaran-jabka socda. Intaa waxaa u dheer shisheeyaha dantooda uun fiirinaya.

Dadka Soomaaliyeed: Halkee Ayaad Joogtaan?

Dadka Soomaaliyeedow, ilaa goormaan ka aamusnaa dhiiggeenna daadanaya? Ilaa goormaan oggolaanaynaa in carruurteenna ku barbaaraan rasaas iyo baahi? Ilaa goormaan oggolaanaynaa in magacayaga la dulsaaro "dal fashilmay"?

Ma nihin dad liita. Waxaan nahay dad leh taariikh, dad gob ah, dad leh diin, dad leh dhul hodan ah. Waxaa noo dhiman kaliya midnimo, is-aaminaad, iyo hoggaan daacad ah.

Gunaanad: Qaran Jabay Waa La Dhisi Karaa, Haddii Dadkiisu Kacaan

Walaalayaal, dalku wuu dhaawacmay, laakiin ma dhiman. Waxaa la joogaa waqtigii aan isku toosin lahayn. Waxaa la joogaa waqtigii aan iska indha tiri lahayn qabiil, koox, iyo dana gaaban. Waxaa la joogaa waqtigii aan ku baraarugi lahayn in cid aan innaga ahayn aysan innaga naxayn.

Soomaaliya waxay u baahan tahay in aan la baxno, aan la ilmeeyo, aan la dagaalanno – balse aan la dagaalanno jahligayaga, kala qeybsanaantayada, iyo cadowga danahooda nagu kala qaybiyay.

Qalinkii:Ahmed Allemanaare